12
sayı 137/2016
DEPREM YÖNETMELİĞİ TASLAĞINDA BETONARME
YAPILAR KONUSUNDA MUHTEMEL DEĞİŞİKLİKLER
...................................................
GİRİŞ
Yurdumuzda betonarme binaların tasarımını
düzenleyen yönetmelikler TS 498 Yapı Elemanlarının
Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap
Değerleri (1987), TS 500 Betonarme Yapıların
Tasarım ve Yapım Kuralları (2000) ve Deprem
Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik
(2007) olarak verilebilir. Betonarmeyi oluşturan
beton ve donatının yanında, betonarme eleman
ve taşıyıcı sistemlerin düşey ve deprem yükleri
altındaki davranışının daha iyi tanınıp anlaşılması
sonucunda, bu kuralların elde edilen bilgilere uygun
olarak güncellenmesi gerekir. İlk iki yönetmeliğin
güncellenmesi Türk Standartları Enstitüsü
tarafından Euro Code’ların ilgili bölümlerinin
kabul edilmesi şeklinde benimsenmiştir. Deprem
Yönetmeliği’nin güncellenmesi AFAD tarafından
ele alınmış ve kurulan ilgili çalışma gruplarının
katılımı ile yeni bir taslak hazırlanmıştır. Bu taslağın
yayınlanmasından sonra konu ile ilgili taraflardan
gelen yorumlar gözönüne alınarak taslakta bazı
ek değişiklikler yapılması tartışılmaktadır. Bu
değişikliklerin tartışılmasına devam edilmekte
olduğu için, bu yazıda verilen değişikliklerin
tamamının taslağa yansıyacağı beklenmekte
olmasına rağmen, bu durum kesin değildir.
Hazırlanan taslak 16 bölümden oluşmaktadır.
Her bir bina türü için (betonarme yapı, çelik yapı,
yığma yapı, önüretimli yapı, ahşap yapı gibi) ayrı
ayrı özel kuralların verildiği bölümler mevcuttur.
Bunun yanında, taslağın başında deprem etkisinin
tanımı, taşıyıcı sistemlerin analizinde dayanıma
ve şekil değiştirmeye dayalı analiz yaklaşımlarına
ait bazı genel bilgiler verilmiştir. Taslakta deprem
yalıtımlı binalar ve yüksek binalar ait kurallar
verilmesi yanında, temeller ve geoteknik bilgilerle
ilgili bölümler de mevcuttur. Ayrıca, yapısal olmayan
elemanlarla ilgili kayıtlar da bulunmaktadır. Deprem
tehlike haritası da yeniden ele alınarak yapılan
değişikliklerle yayınlanması beklenmektedir.
Taslağın yedinci bölümünü “Bölüm 7 – Deprem
Etkisi Altında Yerinde Dökme Betonarme Bina
Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı İçin Özel Kurallar”
oluşturmaktadır. Bu yazıda hazırlanan taslağın bu
bölümünde bulunan ve Deprem Yönetmeliği (2007)
ne göre olan önemli olan değişikliklere ve eklere yer
verilmiştir.
TASLAĞIN GEREKLİLİĞİ
İnşaat mühendisliğinde önemli bir yere sahip olan
mukavemet, betonarme ve deprem mühendisliği
bilgilerine bakıldığında bunlardan mukavemet
bilgilerinin zamanla meydana gelen değişiklik ve
gelişmelerden daha az etkilendiği, buna karşılık
deprem mühendisliği bilgisinde ise, önemli
değişikliklerin meydana geldiği görülür. Bunun
başlıca sebeplerinin yer hareketi konusunda alınan
çok sayıda kayıtların elde edilmesi ve özelliklerinin
incelemesi yanında, deprem etkisindeki yapı
elemanları ve taşıyıcı sistemlerinin davranışında
elde edilen yeni bilgiler olduğu belirtilebilir. Ayrıca,
bilgisayar teknolojisinde ve buna paralel olarak
yazılımlarda meydana gelen gelişmeler de bir
diğer etkendir. Daha önce akademik toplantılarda
ele alınan doğrusal olmayan analiz yöntemlerinin
statik ve dinamik davranışa ilişkin uygulamaları
günümüzde tasarım mühendisleri tarafından
yapılmakta ve sonuçları tartışılmaktadır.
Deprem Yönetmeliği yurdumuzda ilk olarak
“Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi”
başlığıyla 1940’da yayınlanmış olup, 1942, 1947,
1953, 1961, 1968, 1975, 1998 ve 2007 de
belirli zaman aralıklarında yenilenmiştir. Deprem
Yönetmeliği (2007) nin hazırlanmasının üzerinden
yaklaşık 10 yıl geçmiştir. Yukarıdaki gelişmelerden
başka, betonarme yapı elemanları üzerinde
yapılan deneyler ve meydana gelen depremlerden
sonra yapılan gözlemler ve alınan dersler, yapısal
sistemlerin deprem altındaki davranışı konusunda
bilginin artmasını sağlamıştır. Bu durum Deprem
Yönetmeliği’nin güncellenmesinin gereği için ek
bir sebep olarak verilebilir. Bilindiği gibi, Deprem
Yönetmeliği (2007) nin bir önceki yönetmeliğe
göre en önemli farkı, mevcut binaların deprem
güvenliklerinin belirlenmesi ve güçlendirilmesi
konusunda, benzer yönetmelik ve belgelerde
ancak benzeri bulunan, yeni yöntem ve kuralları
içermesidir. Bunların kullanılması sonucunda,
edinilen tecrübeler, bazı değişikliklerin gerekliliğini
ortaya çıkarmıştır.
Prof. Dr. Zekai CELEP
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü
12
makale