24

sayı 137/2016

yatay yerdeğiştirmeler ve göreli kat ötelemeleri 

hesaplanarak kendilerine ait sınır değerler 

ile karşılaştırılır. Yerdeğiştirme sınır değerleri, 

yönetmelikler tarafından belirlenmektedir.

Dayanıma göre tasarım yaklaşımında, öngörülen 

deprem yükü azaltma katsayısının uygulanabilmesi, 

bina taşıyıcı sisteminin bu katsayının gerektirdiği 

sistem sünekliğine sahip olması ile mümkün 

olmaktadır. Sistem sünekliği, deprem kuvveti 

taşıyıcı sistemin önceden belirlenen bazı 

kesitlerinin yeterli düzeyde plastik şekildeğiştirme 

kapasitesine sahip olması, böylece deprem 

enerjisinin bu kesitlerin plastik şekildeğiştirmeleri 

ile söndürülmesi olarak tanımlanmaktadır. 

Sistem sünekliğinin sağlanmasının başlıca koşulları 

a- bina taşıyıcı sistemi için uygun bir mekanizma 

durumu seçilerek, doğrusal-elastik sınır ötesinde 

şekildeğiştirme yapması öngörülen plastik kesitlerin 

belirlenmesi

b- plastik kesitlerin yeterli düzeyde plastik 

şekildeğiştirme kapasitesine sahip olması ve 

plastik şekildeğiştirmeleri sırasında, enkesit 

ve eleman düzeyinde stabilitenin (kararlılığın) 

sağlanması

c- sistemin elastoplastik şekildeğiştirmesi 

sırasında, gevrek göçme meydana gelmemesi 

olarak sıralanabilir.

Bu koşullar, kapasite tasarımı ilkeleri doğrultusunda 

belirlenen ve modern deprem yönetmeliklerinde yer 

alan tasarım kuralları ile sağlanabilmektedir, (Özer, 

2007).

YENİ TÜRK DEPREM YÖNETMELİĞİ - DEPREME 

DAYANIKLI ÇELİK BİNALAR 

Bu bölümde, 2007 Türk Deprem Yönetmeliği’nin 

güncellenmesi sürecinde yürütülmekte olan 

çalışmalar kapsamında, depreme dayanıklı çelik 

bina tasarımına yönelik olarak yönetmelikte 

yer alması öngörülen başlıca güncel tasarım 

kurallarının gerekçeleri ve ana uygulama prensipleri 

hakkında bilgi verilecektir, (Özer, Yorgun, Vatansever, 

2015).

İncelenecek güncel yönetmelik kurallarının 

başlıcaları 

a- tasarımda dayanım esaslı GKT (Güvenlik 
Katsayıları ile Tasarım) ve YDKT (Yük ve Dayanım 
Katsayıları ile Tasarım) yöntemlerinin uygulanması

b- kapasite tasarımı uygulamaları

c- moment aktaran çerçevelerde birleşim ve ek 

detayları

d- deprem kuvveti taşıyıcı sistemlerde kapasitesi 

korunan bölgeler

e- kat döşemelerinde yatay kuvvetlerin düşey 

taşıyıcılara aktarılması

f- çelik-betonarme kompozit kolonlar

g- burkulması önlenmiş çaprazlı çelik çerçeveler

olarak sıralanmıştır.   

Tasarımda Dayanım Esaslı GKT ve YDKT 

Yöntemlerinin Uygulanması

Gelişmiş ülkelerde, yapısal tasarım alanında 

meydana gelen gelişmelere paralel olarak, 

yapı güvenliğinin belirli kurallara dayandırılması 

gereği doğmuş ve bunun sonucunda tasarım 

yönetmelikleri giderek yenilenmiştir, (EN 1993 

(2003), ANSI/AISC 360-10 (2010)). Buna karşılık, 

ülkemizde yapısal çeliğin kullanımında son yıllarda 

gözlenen hızlı artışa karşın, TS 648 (1980) çelik 

yapılar standardında herhangi bir revizyon ve 

iyileştirme yapılmamıştır.

Bu gereksinimi karşılamak amacıyla hazırlanan 
Çelik Yapıların Tasarım, Hesap ve Yapım Esasları 
Yönetmeliği (2016) doğrultusunda, yeni deprem 

yönetmeliğinin çelik binalar bölümünün, 

boyutlandırmada Güvenlik Katsayıları ile Tasarım 

(GKT) ve Yük ve Dayanım Katsayıları ile Tasarım 

(YDKT) yöntemlerini içerecek şekilde düzenlenmesi 

öngörülmüştür.    

Güvenlik Katsayıları ile Tasarım (GKT)

Güvenlik katsayıları ile tasarım, tüm yapısal 

elemanlar için, güvenli dayanım’ın bu tasarım 

yöntemi için öngörülen deprem etkili yük birleşimleri 

altında hesaplanan gerekli dayanım’a eşit veya 

daha büyük olması prensibine dayanmaktadır. Buna 

göre, yapısal tasarım aşağıda verilen koşula uygun 

olarak gerçekleştirilecektir.

 
 

R

a 

≤  

 

 

    (1) 

Burada

R

a

      : deprem etkili GKT yük birleşimi ile

 

  belirlenen gerekli dayanımı

R

n

      : karakteristik dayanımı

Ω 

: güvenlik katsayısını

R

n 

/Ω  : güvenli dayanımı

göstermektedir.

Yük ve Dayanım Katsayıları ile Tasarım (YDKT)

Yük ve dayanım katsayıları ile tasarım, tüm yapısal 

elemanlar için, tasarım dayanımı’nın bu tasarım 

R

n

Ω

24

makale