13

sayı 139/2016

DEPREM ETKİSİ ALTINDA SAHAYA ÖZEL ZEMİN 

DAVRANIŞ ANALİZLERİ

Yönetmelik taslağında, bir yenilik olarak, sahaya 

özel zemin davranış analizlerine ilişkin kurallara 

yer verilmekte, Tablo 16.1’e göre ZF sınıfı olarak 

tanımlanan zeminlerin yüzeyindeki deprem 

yer hareketini belirlemek üzere sahaya özel 

zemin davranış analizinin yapılması zorunluluğu 

getirilmektedir. Bina temeli ve yakın çevresinde 

zemin ortamının yaklaşık olarak yatay tabakalardan 

oluştuğu durumlarda, sahaya özel zemin davranış 

analizleri için yatay tabakalı serbest zemin modeli 

kullanılabileceği, aksi durumlarda ise iki veya üç 

boyutlu zemin modelleri kullanılması gerektiği 

belirtilmektedir. 

Zeminlerin kayma modülü ve eşdeğer 

histeretik sönüm katsayılarının kayma birim 

şekil değiştirmesine bağlı doğrusal olmayan 

değişimlerinin arazi ve laboratuvar deneylerine ve 

benzer zemin koşulları için literatürde yer alan ve 

genel kabul gören bilgilere göre tanımlanacağı ifade 

edilmektedir. 

Ayrıca, kazıklı temeller için kinematik etkileşim 

analizlerinde, sahaya özel serbest zemin analizleri 

sonuçlarının deprem verisi olarak kullanılması 

zorunluluğu getirilmektedir. 

Zemin davranış analizleri, yatay tabakalı serbest 
zemin modeli çerçevesinde taban kayasında 

tanımlanan deprem yer hareketi altında doğrusal 
olmayan dinamik zemin parametreleri esas alınarak 

aşağıdaki analiz yöntemlerinden biri ile yapılacaktır: 

(a) Zaman tanım alanında doğrusal olmayan analiz,

(b) Kayma birim şekil değiştirmesinin %1’i 

aşmaması koşulu ile frekans tanım alanında 
eşdeğer doğrusal hesap modeli kullanılarak ardışık 

yaklaşımla doğrusal olmayan analiz

Tablo 16.1’e göre yerel zemin sınıfı ZA veya ZB 

olarak tanımlanan ve kayma dalgası hızı en az

V

s

 ≥760 m/s olan zemin tabakası, depremin zemin 

profiline etki ettirileceği mühendislik taban kayası 

olarak alınacaktır. Ancak, taban kayasının çok 

derinlerde olduğunun bilindiği zemin profillerinde 

tabakalı zemin modeli, Tablo 16.1’e göre yerel 

zemin sınıfı en az ZD olan zemin tabakası ile 

sonlandırılabilir ve deprem etkisi taban kayası 

yerine bu tabakanın üstünde tanımlanabilecektir. 

Bu durumda, deprem etkisini tanımlayan spektral 

büyüklükler ZD yerel sınıfı göz önüne alınarak 

büyütülecek, bu tabaka ve altındaki zemin ortamı 

tek boyutlu zemin profili modelinde uygun sınır 

koşulu kullanılarak idealleştirilecektir. Dinamik 

Yerel  

                Üst 30 metrede ortalama

Zemin Zemin Cinsi 

(V

s

)

30 

(N

60

)

30 

(c

u

)

30

Sınıfı  

[m/s] 

[darbe /30 cm] 

[kPa]

ZA 

Sağlam, sert kayalar 

> 1500 

– 

–

ZB 

Az ayrışmış, orta sağlam kayalar 

760–1500  

– 

–

ZC

 

Çok sıkı kum, çakıl ve sert kil tabakaları

 

veya ayrışmış, çok çatlaklı zayıf kayalar 

360–760 

> 50 

> 250

ZD

 

Orta sıkı – sıkı kum, çakıl veya

 

çok katı kil tabakaları 

180 – 360 

15 – 50 

70 – 250

 

Gevşek kum, çakıl veya yumuşak – katı

 

kil tabakaları veya

ZE 

PI > 20 ve w > % 40 koşullarını sağlayan 

< 180 

< 15 

< 70

 

toplamda 3 metreden daha kalın yumuşak

 

kil tabakası (c

u

 <25kPa) içeren profiller

 

Sahaya özel araştırma ve değerlendirme gerektiren zeminler:

 

1) Deprem etkisi altında çökme ve potansiyel göçme riskine sahip zeminler (sıvılaşabilir

ZF

 

zeminler, yüksek derecede hassas killer, göçebilir zayıf çimentolu zeminler vb),

 

2) Toplam kalınlığı 3 metreden fazla turba ve/veya organik içeriği yüksek killer,

 

3) Toplam kalınlığı 8 metreden fazla olan yüksek plastisiteli (PI > 50) killer,

 

4) Çok kalın (> 35 m) yumuşak veya orta katı killer. 

Tablo 16.1 – Yerel Zemin Sınıfları

13

makale