14

sayı 139/2016

zemin parametrelerindeki belirsizliklerin yanında, 

zemin modelinin toplam derinliğine ilişkin 

belirsizliklerin uygun duyarlılık analizleri ile dikkate 

alınması gereği vurgulanmaktadır.  

Taban kayasından tek boyutlu tabakalı zemin 

modeline etki ettirilmek üzere, elastik ivme 

spektrumu ile uyumlu olarak en az yedi deprem 

kaydı, göz önüne alınan deprem büyüklüğü ve 

uzaklığına sahip gerçek deprem kayıtları içinden 

seçilerek ölçeklendirilecektir. 

Zemin yüzeyindeki sahaya özel deprem 

spektrumunun belirlenmesi bağlamında, her 

bir spektral periyod için zemin yüzeyi spektral 

ivmesinin taban kayası spektral ivmesine oranı 

her bir kayıt için hesaplanacak, daha sonra bu 

oranların ortalaması ilgili periyod için yerel zemin 
etki katsayısı olarak tanımlanacaktır. Bu katsayıların 

2.3.5’te tanımlanan taban kayası spektrumu ile 

çarpılması sonucunda, zemin yüzeyindeki sahaya 

özel deprem spektrumu belirlenmiş olacaktır. 

Yerel zemin sınıfı ZF dışındaki zeminlerde, 

zemin yüzeyinde belirlenen sahaya özel deprem 

spektrumunun ordinatları, Tablo 2.1 ve Tablo 

2.2’ye göre ilgili yerel zemin sınıfı göz önüne 

alınarak belirlenen spektral ivmelerden daha küçük 

alınamaz. 

Sıvılaşma potansiyeli olan zeminlerde eşdeğer 
doğrusal analiz modeli ile frekans tanım alanında 

hesap yapılmayacaktır. Bu durumlarda zaman tanım 

alanında doğrusal olmayan analiz yapılacaktır.

ZEMİN SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRMESİ

Yönetmelik taslağında, Deprem Tasarım Sınıfı 

DTS=1, DTS=1a, DTS=2 ve DTS=2a olan binalar 

için Tablo 16.1’de ZD, ZE veya ZF grubuna giren, 

sürekli bir tabaka veya kalın mercekler halinde 

bulunan sıvılaşabilir zeminlerde sıvılaşma 

potansiyelinin, arazi ve laboratuvar deneylerine 

dayanan uygun analiz yöntemleri ile incelenmesi ve 

analiz sonuçlarının ayrıntılı olarak rapor edilmesi 

zorunlu hale getirilmektedir. Zemin sıvılaşma 

değerlendirmesinin SPT deney sonuçları kullanılarak 

yapılmasına dayanan yöntem EK 16B’de verilmekte, 

sıvılaşmaya karşı güvenlik katsayısının ≥ 1.10 

olması öngörülmektedir.

Zemin sıvılaşması değerlendirmesinde, sıvılaşma 

sonrası zemin mukavemeti ve rijitlik kaybı ile 

temel zemininde oluşabilecek yer değiştirmelerin 

de dikkate alınması gerekliliği belirtilmekte, 

sıvılaşma sonrası yer değiştirmelerin üstyapı/

altyapı davranışına etkileri değerlendirilerek, 

ihtiyaç duyulması halinde üstyapı ve/veya zemin 

iyileştirmeleri uygulanacağı vurgulanmaktadır.

TEMELLERİN TASARIMI İÇİN GENEL KURALLAR

Yönetmelikte, yüzeysel ve derin temellerin geoteknik 

tasarımı için taşıma gücü ilkesi esas alınmıştır. 

Temel zeminin, olası göçme mekanizmalarına karşı 

gelen tasarım taşıma gücünün yeterliliği,  

E

t

 ≤ R

t

koşulu ile sağlanacaktır. (E

t

 -statik ve depremi 

içeren yükleme durumlarına ilişkin tasarım etkileri, 
R

t

 ise ilgili göçme mekanizmasına karşı gelen 

tasarım dayanımı)

Tasarım Etkileri-Statik yük birleşimleri ilgili 

yönetmeliklerden alınacaktır. Deprem etkisini 

içeren yük birleşimleri ise Yönetmelikte 4.4.4’te 

verilmiştir. Temel zemininde oluşan etkiler, E

t

 , 

düşey yük etkileri ile birlikte depremde bina taşıyıcı 

sisteminden temele aktarılan kuvvetler esas 

alınarak hesaplanacaktır. Tasarıma esas eksenel 

kuvvet ve eğilme momenti, temel tabanında düşey 

doğrultudaki temel taşıma gücü ile karşılanacaktır. 

Tasarıma esas yatay kesme kuvveti, zemin ile temel 

tabanı arası sürtünme direnci ile birlikte temel yan 

yüzünde oluşan pasif toprak basıncının en çok 

%30’u dikkate alınarak karşılanacaktır. 

Tasarım Dayanımları - Statik ve depremi içeren 

yükleme durumlarına ilişkin tasarım dayanımı
R

t 

, karakteristik dayanım R

k

’nın dayanım katsayısı 

γ

R

’ye bölünmesi ile bulunacaktır. Dayanım katsayısı 

değerleri temel türüne ve hesaplanan dayanım 

bileşenine göre yüzeysel temeller için Tablo 

16.2’de, kazıklı temeller için ise Tablo 16.4’de 

verilmektedir.

YÜZEYSEL TEMELLER

Yüzeysel temellerin taşıma gücü ve yatayda 

kaymaya karşı gelen tasarım dayanımları 

hesaplanarak, statik ve depremi içeren yükleme 

durumlarındaki tasarım etkilerini karşıladığı 

gösterilecektir. Depremde aşırı boşluk suyu basıncı 

artışı meydana gelebilecek zeminlerde, toplam 

gerilme analizlerinde bunun drenajsız kayma 

dayanımı üzerinde olası etkileri, efektif gerilme 

analizlerinde ise oluşan boşluk suyu basıncı dikkate 

alınacaktır.

Yüzeysel Temellerin Taşıma Gücü

 

Statik ve deprem etkisini içeren yükleme 

durumlarının her birinde 

(1)

14

makale