9
sayı 143/2017
(71,9/64,3) da 1,2’nin çok altında kaldığından
betonarmenin kırılma davranışında gevreklik ve
betonun ekonomik özeliği bakımından bir sorun söz
konusu değildir.
Kalıp Alma Süreleri
Hava koşullarının normal olmadığı durumlarda yani
sıcak ve soğuk havada beton dökümü için önlem
almak gereklidir. Günümüzde beton dökümünde
soğuk hava koşulları şöyle tanımlanır; i) Üç gün
boyunca günlük ortalama hava sıcaklığı < 5
0
C ve ii)
24 saatlik bir periyodun yarısından fazlasında hava
sıcaklığı < 10
0
C ise soğuk hava koşulları mevcut
demektir. Hava sıcaklığının her 5
0
C düşüşünde
betonun priz süresi yaklaşık 1/3 oranında
artmaktadır. Beton prizinin başlayacağı zaman don
olursa tehlikelidir. Çünkü, çimentonun hidratasyonu
için ortamda su kalmaz. Buz çözüldükten sonra
hidratasyon yeniden başlayabilir, ancak beklenen
dayanıma erişilemez. Bundan dolayı, özellikle
soğuk hava koşullarında kalıp alma sürelerine özen
göstermek gerekmektedir. Kolon ve perde gibi düşey
elemanlara gelen basıncın sıfıra yaklaşması, diğer
bir deyişle betonun kendini taşıyabilir hale gelmesi
kalıp alma süresinin belirlenmesinde önemli bir
işleve sahiptir.
Düşey betonarme elemanlarda, taze beton kalıbına
gelen yükün sıfırlanması aşağıdaki etkenlere bağlıdır:
1) Çimentonun tipi ve içeriği, 2) Priz hızlandırıcı
katkı kullanılıp kullanılmaması, 3) Kullanılan
kimyasal katkılar ile mineral katkıların tür ve
miktarı, 4) Hava sıcaklığı, 5) Betonun dayanım
kazanma hızı, 6) Yerleştirme yöntemi ve betonun
döküm hızı, 7) Kalıp malzemesinin türü, 8) Beton
karışımının başlangıçtaki sıcaklığı, 9) Betonun
yerleştirilmesinden sonraki koruma sıcaklığı,
10) Yapı elemanının boyutları ve etkiyen yükler,
11) Betonun “su/etkin bağlayıcı” oranı, 12)
Betonun kıvamı ve kendiliğinden yerleşen betonun
kullanılıp kullanılmaması, 13) Agrega karışımının
granülometrisi, 14) Agrega konsantrasyonu, 15)
Betonun maksimum agrega boyutu, 16) Kalıp
malzemesinin geçirimsizliği, parlaklığı ve türü, ve 17)
Taze betondaki boşluk suyu basıncı. Bu etkenlere
bağlı olmakla birlikte düşey beton elemana gelen
basınç 8-10 saatleri arasında sıfıra yaklaşır. Ancak,
düşey elemanlarda kalıp alma süreleri şantiyedeki
ortam sıcaklığına bağlı olarak 12-16 saat arasında
değişebilir. Belirtilen tüm etkenlere ve bilinen
hususlara karşın betonda kalıp alma süresi şatiye
şefinin sorumluluğundadır.
Kalıp alma konusundaki şantiye sorumlusunun
göz önünde bulundurması gerekli hususlar
aşağıdaki gibi özetlenebilir: 1) Kullanılan betonun
priz süreleri, 2) Bekletilmeden, doğru vibrasyon
ve söküm yönüne göre dökülmeye başlanması,
3) Doğru ve zamanında kür uygulanması,
taze betonun darbelere maruz kalmaması, 4)
Numunelerin döküm sırasına göre ve pompanın
ucundan alınması, mümkün olduğunca tabliye
betonu ile aynı koşullarada muhafaza edilmesi, 5)
Karakteristik dayanımın en az %75’ine erişildikten
sonra erken söküm bantlarına veya masaların en az
Şekil 4. C50/60 sınıfına ait betonların istatistiksel değerlendirilmesi
9
makale