11
sayı 143/2017
standartlara uygun olan bir kum ile ultra incelikte bir
mineral katkının eklenmesi taze betonun vizkozitesini
düşürmektedir. Böylece, C50 betonunda düşey milli
bir kırıcıda inceltilen çok ince kum iri agregaların
beton içinde daha serbest hareket etmesini
sağlamıştır. vi) İnce uzun ve yassı olan dolayısıyla
biçimi düzgün olmayan agregalar taze betonda iç
sürtünmeleri arttırdığından ve işlenebilirliği olumsuz
biçimde etkilediğinden, kullanılan iri agregalar
düzgün biçime getirilmiş ve küp veya küreye yakın
geometride olmaları sağlanmıştır. vii) Bu projedeki
temel betonunda pas payı 50mm, C50 betonunun
döküldüğü döşemelerde ve kirişlerde pas payı
30mm, kolon ve perde gibi düşey elemanlarda ise
bu değer 40 mm’dir. Maksimum agrega boyutu en
dar kesitin 1/2’si ila 2/3’ü arasında olabilir. Çünkü
pas payı veya iki donatı çubuğu arasındaki mesafe
yaklaşık 30 mm olduğunda en büyük agrega boyutu
12,2 mm veya 22,4 mm civarında olabilecek
demektir. Böylece, donatının çok sık olduğu yerlerde
iri agreganın sadece Kırmataş 1’den ibaret olacağı
anlaşılır. Bu da genele şartnamelerde yaygın
uygulama bulan bir koşuldur. Bundan dolayı, C50
betonunda gerektiğinde, iri agrega konsantrasyonu
aynı kalmak koşuluyla kırma taş I arttırılmış, kırma
taş II ise aynı oranda azaltılmıştır. Sonuçta, beton
agrega karışımının granülometrisi Fuller Parabolü
olarak kullanılan referans eğrisini başlangıçta üstten
izlemesini sağlamak amacıyla yeteri kadar ince
malzeme sağlanmış ve sonuçta agrega taneleri
arasında minimum boşluk kalacak şekilde sıkı diziliş
sağlanmış ve böylece betondaki boşluk miktarı
azaltılmıştır.
Betonda hapsolmuş hava; taze betonun uygun
biçimde yerleştirilememesinden kaynaklanan beton
boşluk sisteminin bir bölümüdür. Bununla birlikte diğer
önemli bir faktör de “serbest su”dur. Betondaki su üç
farklı gruba ayrılabilir: 1) Hidratasyon için gerekli olan
su: Çimentonun hidratasyonu süresince kimyasal
reaksiyona giren sudur. Böylece, bu su sertleşmiş
çimento hamurunun bir bölümünü oluşturur. 2)
Agregaların emdiği su: Normal beton agregalarının
emdiği su sınırlıdır. Birçok şartnamede agreganın
su emmesi en fazla %2 olarak öngörülmektedir.
Hafif agrega ile yapılan betonlarda bu emilen su çok
fazla olup taze betonun işlenebilirliğini değiştirecek
mertebededir. Bundan dolayı hafif beton üretiminden
önce hafif agregalara ön emdirme yapılır. Ancak, bu
proje betonunda kullanılan agregaların emdiği su %2
civarındadır, dolaysıyla bu suyun taze veya sertleşmiş
betondaki hava boşluklarına olumsuz bir etkisi söz
konusu değildir. 3) Serbest su: Hidratasyon için
kullanılmayan veya agrega tarafından emilmeyen
su “serbest su” olarak adlandırılmaktadır. Serbest
su, betonun içinde veya özellikle düşey elemanların
yüzeylerinde hava boşluklarına neden olmaktadır. Bu,
taze betonun kalıbına yerleşmesini kolaylaştırmak
için fazladan konulan sudur. Serbest su, çimento
hamuruna kimyasal olarak bağlanmadığından ve
agreganın içinde hapsolmadığından plastik haldeki
beton içinde hareket eder ve sonunda hapsolmuş
hava boşluklarını oluşturur. Eğer, taze beton uygun
bir biçimde işlenmiş ise serbest su “terleme suyu”
olarak betonun üst yüzeyine çıkar.
Fotoğraf 1a’da iki kademede dökülen 6,60 m
yüksekliğindeki kolon, 1b’de dört kademede dökülen
13,20 m yüksekliğindeki kolon, Fotoğraf 2a’da
dört kademede dökülen 13,20 m yüksekliğindeki
perde ve Fotoğraf 2b’de 6,80 m yüksekliğinde üç
kademede dökülen kolon görülmektedir. Bu düşey
elemanların dökümünde tüm proje boyunca kalıp
işçiliğinde ve özellikle de betonun yüzey özeliklerinin
iyileştirilmesinde özgün yöntemler kullanılmıştır. Bu
şekillerden izlendiği üzere kolon veya perdelerin
kademeleri arasında veya tabliyeden bu düşey
elemanların yüzeylerine çimento şerbetinin akması
özel olarak geliştirilen teknikle ve polimer bantlar
yardımı ile önlenmiş, sonuçta yüzeyleri temizlemek
için gerekli olan işçilik minimuma indirilmiştir.
Fotoğraf 1b’nin yüzeyinde görülen açık renkli izler ise
dışta bulunan bu kolonun üzerine üstten akan yağmur
suyu izleridir. Bu düşey elemanların hiçbirinde henüz
temizlik işlemi yapılmamıştır.
Fotoğraf 1. iki kademede dökülen 6,60 m
yüksekliğindeki kolon (a), dört kademede dökülen
13,20 m yüksekliğindeki kolon (b).
(a)
(b)
11
makale