29
sayı 143/2017
ana kayıt noktası, kayıt silme noktası) olarak
tanımlanmaktadır. Bu kayıt noktaları toplu taşıma
aracı güzergah üzerinde hareket ederken otomatik
olarak sürücü bilgisayarı tarafından kavşak kontrol
cihazına gönderilmektedir. Şekil 3’de örnek bir
toplu taşıma aracının güzergah kayıt noktası planı
gösterilmiştir. Genel olarak bir güzergah üzerindeki
güzergah kayıt noktası planı ön kayıt noktası, ana
kayıt noktası ve kayıt silme noktasından oluşan üç
tür kayıt noktasından meydana gelmektedir. Kayıt
noktalarının yerleri tespit edilirken özellikle trafik
ışıklarından hemen sonra veya duraklardan hemen
öncesinde yahut sonrasında konumlandırılmaktadır.
Böylece aracın hızlandırılan trafik ışığına gelmesi
sırasında oluşabilecek gecikmelerin sistemi
gereksiz yere etkilemesinin önüne geçilmiş
olunmaktadır. Tecrübelerden yola çıkarak kayıt
noktaları genel olarak güzergah üzerinde trafik
ışığından 5 metre ve duraklardan 10 metre
öncesinde veya sonrasında konumlandırılmaktadır.
Ön kayıt noktasının yeri, genel olarak bir önceki
trafik ışığının konumuna bağlı olarak ortalama 400-
500 metre önceden, ana kayıt noktası ise ortalama
150-200 metre önceden tespit edilmektedir. Toplu
taşıma araçlarının kapıları sadece duraklardayken
açılmaktadır. Bu yüzden duraklar dışında yolcu
indirme bindirme yapılmamaktadır. Her durağın
sistemdeki CBS konumu sürücü bilgisayarında
kayıtlıdır. Sürücü bilgisayarındaki yol mesafe
sayacı iki durak arasındaki mesafeyi ölçmektedir
ve ikinci durağa gelindiğinde bu sayaç otomatik
olarak sıfırlanmaktadır. Ön ve ana kayıt noktalarının
konumları yol mesafe sayacında belirlenmiştir. Bu
noktalara ulaştığında toplu taşıma aracı otomatik
olarak ön ve ana kayıt noktalarını radyo dalgası
sinyaliyle trafik ışıklarına bildirmektedir.
Ön veya ana kayıt noktasından sinyal gönderildikten
sonra trafik ışığına kadar en hızlı ve en yavaş
gelinmesi durumunda ne kadarlık bir süre geçeceği
teorik olarak hesaplanmaktadır. Kavşak kontrol
cihazına ön veya ana kayıt noktalarından sinyal
gönderildikten sonra kavşak kontrol cihazında,
önceden belirtilen bu sürelere göre aracın tahmini
kavşağa varış zamanı hesaplanır. Eğer bu varış
zamanı toplu taşıma aracına gösterilen yeşil
süresinin uzatılmasını gerektiriyorsa süre uzatımına
giderek, veya faz degişimi yapması gerekiyorsa
gerekli faz değişikliğini önceden programlanmış
olan mantık devreleri sayesinde trafik ışıklarını toplu
taşıma aracı trafik ışığına varmadan 8-10 saniye
öncesinden yeşil gösterecek şekilde ayarlamaktadır.
Böylece toplu taşıma aracının gereksiz yere
frenleme yapmasının ve akabinde hızlanma
ivmelenmesinin önüne geçilmektedir. Gereksiz
frenleme ve hızlanma manevralarının önüne geçerek
daha yüksek bir yolculuk konforu sağlanmaktır.
3.2.2 Trafik Işıklarında Yeşil Süresini Uzatma veya
Öne Çekme
Şekil 4’de toplu taşımaya trafik ışığındaki geçiş
önceliği şeması gösterilmiştir. Bu şemadan
da görüleceği gibi, kavşağa yaklaşan 1. toplu
taşıma aracı duraktan çıktıktan sonra KN12 kayıt
noktası vesilesiyle kavşak kontrol cihazına sinyal
göndermekte, cihaz aracın ne kadar süre sonra
kavşakta olacağını hesaplamakta, buna göre yeşil
süresi uzatılarak süre kayıpının önüne geçilmektedir.
Aynı şekilde 2. toplu taşıma aracı, kavaşağa
yaklaşırken KN21 kayıt noktasından geçtikten
sonra göndermiş olduğu sinyalle birlikte ne zaman
kavşakta olacağına göre yeşil süresini öne çekerek
kırmızı ışığa yakalanmamasını sağlamış olmaktadır.
3.2.3 Trafik Işıklarında Faz Değişimi
Şekil 5’de dört kollu bir kavşağın geometrik
planınını ve faz sırası planını gösterilmiştir.
Faz sırası planında 2. ve 4. fazlar aynı fazları
göstermektedir. Normal şartlarda toplu taşıma aracı
sistemde kayıtlı değilken A- döngüsü (1.Faz Æ 2.Faz
Æ
3.Faz Æ 1.Faz) şeklinde gerçekleşmektedir.
Fakat toplu taşıma aracının ihtiyacı olması
durumunda faz sırası değiştirilerek yani B-döngüsü
(1.Faz Æ 3.Faz Æ 4.Faz Æ 1.Faz) ile toplu
taşımanın hızlandırılması gerçekleştirilmektedir.
Şekil 3: Güzergah Kayıt Noktası Planı
29
makale