5

sayı 143/2017

veya diğer tahmin yöntemleridir [19]. Ayrıca, 

sonlu elemanlar yöntemi de sıcaklık ve gerilme 

analizlerinde kullanılmaktadır. Bu analiz için, termal 

genleşmenin zamana bağlı bir fonksiyonu, betonun 

çekme dayanımının elastisite modülü ve Poisson 

oranının zamanla değişimi, sünme ve rötre gibi erken 

yaşlarda betonun zaman bağlı davranışı, hidratasyon 

ısısı gibi sertleşen beton özelikleri gereklidir [2-4].

Sıcaklık artışına etkiyen etkenler ve alınacak  

önlemler aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1) Yüksek 

hacimli beton dökümü ve kütle betonunun geometrisi, 

derin dökümler yerine sığ ve/veya tabakalı dökümler 

tercih edilmelidir. 2) Hidratasyon ısısındaki aşırı 

artışa karşı çimento bileşiminde C

3

S ve C

3

A ana 

bileşenlerinin azaltılması, 3) Kütle betonu için erken 

dayanım kazanma hedefi yerine yavaş hidratasyon 

dolayısıyla yavaş dayanım kazanma tercih edilmelidir, 

4) Düşük inceliğe ve yavaş hidratasyona sahip 

çimento seçilmeli, 5) İstenen dayanımı sağlayacak 

kadar çimento kullanılmalıdır. Böylece, hidratasyon 

ısısı düşürülür ve sonuçta sıcaklık artış hızı azaltılır, 

6) Mümkün olduğu kadar agrega boyutu arttırılmalı, 

daha fazla iri agrega içeriğine sahip bir beton üretilmeli 

ve agreganın daha sıkı biçimde dizilişi sağlanmalıdır. 

Diğer bir deyişle, agrega hacim oranı maksimize 

edilmelidir. Kütle betonunda betonun ısıl genleşme 

katsayısını etkileyen en önemli parametrelerden biri 

iri agreganın ısıl genleşme katsayısıdır. Bu nedenle, 

düşük ısıl genleşme katsayısına sahip bir agrega 

seçilmelidir. Böylece, ısıl çatlamaya karşı daha iyi bir 

direnç sağlanmış olur [16-18].

Uçucu kül ve öğütülmüş yüksek fırın cürufu çimentonun 

hidratasyon ısısını büyük ölçüde azaltmaktadır [18]. 

Buna karşı, silis dumanı ve metakaolin gibi ultra 

incelikteki mineral reaktif katkılar CEM I çimentosuyla 

yapılan betonun hidratasyon ısısını belirgin biçimde 

düşüremezler.  Çünkü, silis dumanı ve metakaolin 

gibi etkin mineral katkılar betonda sınırlı miktarlarda 

kullanılmakta olup çimento miktarında önemli bir 

azaltma söz konusu olmaz.

Erken yaşta derin radye temel betonunda iç-dış ve 

tabakalar arası aşırı sıcaklık farklılıkları nedeniyle 

çatlaklara neden olmamak için hidratasyon ısısı 

düşük, ancak dayanımı yüksek bağlayıcı seçilmelidir. 

Ayrıca, beton içinde uzun yıllar sonra ortaya 

çıkabilecek istenmeyen alkali-agrega tepkimelerine 

neden olmamak için alkali ve reaktif silis miktarları 

düşük olan bağlayıcılar ve agregalar kullanılmalıdır. 

Kullanılan agregaların temizliği, şekli ve beton 

içindeki tane boyut dağılımının uygunluğu için 

agregalar partiler halinde sürekli biçimde deneye  

tabi tutulmalıdır. Kullanılan kimyasal katkıların  

seçiminde çimento ve agrega arasındaki uyum ve 

zaman içinde taze betonun kararlılığının sağlanması 

da amaçlanmalıdır. Diğer taraftan, inşaat süresince 

sürekli kalite kontrolleri yapılarak uygulamanın 

şartnamelere uygunluğunun da izlenmesi önemli bir 

hedeftir[1].

Sıcaklık Kontrollü Kütle Beton Döküm İlkeleri

Dökülecek radye temel kütle beton tabakasının  

yüzeyinde ve kütlenin içinde sıcaklık ölçülmeli ve 

sonuçta “dökülen tabakanın içindeki ortalama 

sıcaklık ile beton yüzeyindeki sıcaklık farkı”  

bilinmelidir. Bu bilgiye göre, örnek olarak “betonun 

içinde ölçülen ortalama sıcaklık ile yüzeyindeki (1,5-

Şekil 1. 20

o

C gibi varsayılan kritik bir sıcaklık farkının aşılması halinde eğer kütlenin soğuması yavaş değilse 

diğer bir deyişle koruma yapılmamış ise çatlak oluşur. Buna karşın, beton kütlede iç-dış sıcaklık farkını 

minimize edecek biçimde koruma yapılmış ise çatlak oluşmaz[14].

5

makale