21

sayı 148/2018

Doç. Dr. Esin ERGEN PEHLEVAN (İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü)

YAPI BİLGİ MODELLEMESİ (BIM) VE

TÜRKİYE’DE KULLANIMI

...................................................

BIM (Building Information 

Modeling - Yapı Bilgi 

Modellemesi), son yıllarda 

Türkiye’de inşaat sektöründe 

yaygın olarak telaffuz edilmeye 

başlanan bir kavramdır. Ancak 

BIM’in ne olduğu ve hatta ne 

olmadığı konusunda bir kavram 

kargaşası yaşanmaktadır. BIM, 

bir yapının yaşam döngüsü 

boyunca kullanılacak bilgilerinin 

üç boyutlu ve dijital olarak temsil 

edilmesidir. Bu bilgiler, sadece 

yapının fiziksel ve fonksiyonel 

özellikleriyle sınırlı değildir; aynı 

zamanda tasarım, yapım ve 

yapının işletmesi süreciyle de 

ilgilidir. Üç boyutlu modelleme 

her ne kadar BIM’in öne çıkan 

bir özelliği olsa da, sadece üç 

boyutlu modelleme yapmanın 

BIM tabanlı çalışmak anlamına 

gelmediğinin altının çizilmesi 

gerekmektedir. Çünkü üç boyutlu 

modelleme BIM’in altyapısını 

oluşturmasına rağmen, BIM’in 

temel özelliği üç boyutlu 

modelle yapı yaşam döngüsüne 

ait bilgininin (information) 

ilişkilendirilmiş olmasıdır. 

Bir başka deyişle, üç boyutlu 

modelin arkasındaki veritabanı 

yapısının kullanılması büyük 

öneme sahiptir. Bir başka önemli 

özelliği ise, BIM’in hem firma 

içinde hem de diğer paydaşlarla 

işbirliği içinde çalışmayı ve 

bilgi alışverişini kolaylaştırmak 

amacıyla geliştirilmiş olmasıdır.  

Bu sebeple, modele gerekli 

bilgilerin ilgili kişiler tarafından 

işbirliği içinde girilmesi, farklı 

yazılımlar ve paydaşlar arasında 

kesintisiz ve eksiksiz bilgi 

paylaşılması ve bu sürecin 

etkin bir şekilde yönetilmesi de 

önemlidir. Bu noktada, işbirliği 

konusunda problem yaşayan 

inşaat sektörünün çalışma 

yöntemlerini değiştirmesine de 

neden olmaktadır.

İnşaat sektörü dijitalleşme 

açısından en geriden gelen 

sektörlerden biridir (HBR 2016). 

İnşaat sektörünün yaşadığı en 

önemli sorunlardan bir tanesi 

de çok düşük verimliliğe sahip 

olmasıdır. Diğer sektörler son 

yirmi yılda verimliliklerini iki 

katına çıkarmışken inşaat 

sektöründe verimliliği yaklaşık 

aynı kalmıştır (Changali ve diğ. 

2015). Yapılan bir çalışma, 

inşaat sektöründe katma değere 

sahip aktivitelerin oranının %10 

civarında olduğunu, kayıpların 

ise yaklaşık %60 oranında 

olduğunu tespit etmiştir (Aziz 

and Hafez 2013). Bu sonuç, 

yapılan işin yarısından fazlasının 

boşa gittiğini göstermektedir. 

BIM, düşük verimlilik dahil, 

inşaat sektörünün yaşadığı 

birçok sorunun çözümünü 

sağlayacak bir altyapıya sahiptir. 

Bu sebeple, sektör için devrim 

niteliğinde bir yaklaşım olarak 

algılanmaktadır. En önemli 

faydası, BIM sayesinde bir 

yapıyı iki kere inşa edebilmektir: 

(1) BIM modeli üzerinden 

sanal olarak, (2) sahada 

fiziksel olarak. Geleneksel 

yöntemler kullanıldığında 

inşaat aşamasında karşılaşılan 

problemler, BIM yaklaşımı ile 

büyük ölçüde sanal model 

üzerinde çözülmekte ve 

binanın inşaatı sırasında 

karşılaşılan problemler en 

aza indirgenmektedir. BIM 

yardımıyla, otomatik çakışma 

analizi, koordinasyon, otomatik 

metraj ve maliyet tahmini, 

inşaat sürecinin simülasyonu, 

enerji analizi ve işletme 

aşamasında yapının yönetimini 

gibi işlevleri daha etkin bir 

şekilde gerçekleştirebiliyoruz.  

Bu sayede, inşaat sektöründeki 

karmaşık ve yetersiz 

bilgi alışverişi sorununun 

büyük ölçüde çözülebildiği, 

verimliliklerin arttığı ve maliyet 

artışı, gecikmeler ve yıkıp 

yeniden yapma gibi problemlerin 

engellenebileceği görülmüştür. 

En önemlisi, kaotik bir yapıya 

sahip inşaat projelerinde 

riskleri azaltma ve projeleri 

daha yönetilebilir hale getirme 

potansiyeline sahiptir.

BIM’in Ana Unsurları

BIM’in ana unsurlarına 

değinilmeden önce, BIM’in bir 

yazılım olmadığının belirtilmesi 

gerekmektedir. BIM yaklaşımı, 

yazılımlar arasında birlikte 

işlerliği sağlamak için Industry 

Foundation Classes (IFC) 

standardını kullanmaktadır. 

Bu standardı temel alarak 

geliştirilen yazılımlar BIM 

yazılımları veya BIM tabanlı 

yazılımlar olarak adlandırılabilir. 

Bu yazılımlar, BIM modelini 

oluşturmak, çakışma analizi 

yapmak, dört boyutlu simülasyon 

geliştirmek, maliyet tahmini 

yapmak, enerji performansı 

analizi gibi farklı amaçlarla 

kullanılmaktadır ve birbirleri 

arasında otomatik veri transferi 

yapmak teoride mümkündür. 

Şekil 1’de örnek bir BIM 

modeli ve modelden bir kat 

görülmektedir.

BIM’in ana unsurlarından bir 

tanesi nesne tabanlı olmasıdır.  

Nesneler, bina elemanlarını 

temsil eden bilgi paketlerinden 

oluşur ve bu bilgi paketlerinde 

21

makale