21
sayı 148/2018
Doç. Dr. Esin ERGEN PEHLEVAN (İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü)
YAPI BİLGİ MODELLEMESİ (BIM) VE
TÜRKİYE’DE KULLANIMI
...................................................
BIM (Building Information
Modeling - Yapı Bilgi
Modellemesi), son yıllarda
Türkiye’de inşaat sektöründe
yaygın olarak telaffuz edilmeye
başlanan bir kavramdır. Ancak
BIM’in ne olduğu ve hatta ne
olmadığı konusunda bir kavram
kargaşası yaşanmaktadır. BIM,
bir yapının yaşam döngüsü
boyunca kullanılacak bilgilerinin
üç boyutlu ve dijital olarak temsil
edilmesidir. Bu bilgiler, sadece
yapının fiziksel ve fonksiyonel
özellikleriyle sınırlı değildir; aynı
zamanda tasarım, yapım ve
yapının işletmesi süreciyle de
ilgilidir. Üç boyutlu modelleme
her ne kadar BIM’in öne çıkan
bir özelliği olsa da, sadece üç
boyutlu modelleme yapmanın
BIM tabanlı çalışmak anlamına
gelmediğinin altının çizilmesi
gerekmektedir. Çünkü üç boyutlu
modelleme BIM’in altyapısını
oluşturmasına rağmen, BIM’in
temel özelliği üç boyutlu
modelle yapı yaşam döngüsüne
ait bilgininin (information)
ilişkilendirilmiş olmasıdır.
Bir başka deyişle, üç boyutlu
modelin arkasındaki veritabanı
yapısının kullanılması büyük
öneme sahiptir. Bir başka önemli
özelliği ise, BIM’in hem firma
içinde hem de diğer paydaşlarla
işbirliği içinde çalışmayı ve
bilgi alışverişini kolaylaştırmak
amacıyla geliştirilmiş olmasıdır.
Bu sebeple, modele gerekli
bilgilerin ilgili kişiler tarafından
işbirliği içinde girilmesi, farklı
yazılımlar ve paydaşlar arasında
kesintisiz ve eksiksiz bilgi
paylaşılması ve bu sürecin
etkin bir şekilde yönetilmesi de
önemlidir. Bu noktada, işbirliği
konusunda problem yaşayan
inşaat sektörünün çalışma
yöntemlerini değiştirmesine de
neden olmaktadır.
İnşaat sektörü dijitalleşme
açısından en geriden gelen
sektörlerden biridir (HBR 2016).
İnşaat sektörünün yaşadığı en
önemli sorunlardan bir tanesi
de çok düşük verimliliğe sahip
olmasıdır. Diğer sektörler son
yirmi yılda verimliliklerini iki
katına çıkarmışken inşaat
sektöründe verimliliği yaklaşık
aynı kalmıştır (Changali ve diğ.
2015). Yapılan bir çalışma,
inşaat sektöründe katma değere
sahip aktivitelerin oranının %10
civarında olduğunu, kayıpların
ise yaklaşık %60 oranında
olduğunu tespit etmiştir (Aziz
and Hafez 2013). Bu sonuç,
yapılan işin yarısından fazlasının
boşa gittiğini göstermektedir.
BIM, düşük verimlilik dahil,
inşaat sektörünün yaşadığı
birçok sorunun çözümünü
sağlayacak bir altyapıya sahiptir.
Bu sebeple, sektör için devrim
niteliğinde bir yaklaşım olarak
algılanmaktadır. En önemli
faydası, BIM sayesinde bir
yapıyı iki kere inşa edebilmektir:
(1) BIM modeli üzerinden
sanal olarak, (2) sahada
fiziksel olarak. Geleneksel
yöntemler kullanıldığında
inşaat aşamasında karşılaşılan
problemler, BIM yaklaşımı ile
büyük ölçüde sanal model
üzerinde çözülmekte ve
binanın inşaatı sırasında
karşılaşılan problemler en
aza indirgenmektedir. BIM
yardımıyla, otomatik çakışma
analizi, koordinasyon, otomatik
metraj ve maliyet tahmini,
inşaat sürecinin simülasyonu,
enerji analizi ve işletme
aşamasında yapının yönetimini
gibi işlevleri daha etkin bir
şekilde gerçekleştirebiliyoruz.
Bu sayede, inşaat sektöründeki
karmaşık ve yetersiz
bilgi alışverişi sorununun
büyük ölçüde çözülebildiği,
verimliliklerin arttığı ve maliyet
artışı, gecikmeler ve yıkıp
yeniden yapma gibi problemlerin
engellenebileceği görülmüştür.
En önemlisi, kaotik bir yapıya
sahip inşaat projelerinde
riskleri azaltma ve projeleri
daha yönetilebilir hale getirme
potansiyeline sahiptir.
BIM’in Ana Unsurları
BIM’in ana unsurlarına
değinilmeden önce, BIM’in bir
yazılım olmadığının belirtilmesi
gerekmektedir. BIM yaklaşımı,
yazılımlar arasında birlikte
işlerliği sağlamak için Industry
Foundation Classes (IFC)
standardını kullanmaktadır.
Bu standardı temel alarak
geliştirilen yazılımlar BIM
yazılımları veya BIM tabanlı
yazılımlar olarak adlandırılabilir.
Bu yazılımlar, BIM modelini
oluşturmak, çakışma analizi
yapmak, dört boyutlu simülasyon
geliştirmek, maliyet tahmini
yapmak, enerji performansı
analizi gibi farklı amaçlarla
kullanılmaktadır ve birbirleri
arasında otomatik veri transferi
yapmak teoride mümkündür.
Şekil 1’de örnek bir BIM
modeli ve modelden bir kat
görülmektedir.
BIM’in ana unsurlarından bir
tanesi nesne tabanlı olmasıdır.
Nesneler, bina elemanlarını
temsil eden bilgi paketlerinden
oluşur ve bu bilgi paketlerinde
21
makale